Çok Oyuncak & Hiç Oyuncak?

Çocukların gelişim süreci için oldukça önemli olan oyuncaklar çocukların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimlerine önemli katkılarda bulunurlar. Yaşa ve gelişim dönemi özelliklerine göre oyun ve oyuncak seçimi çocukların duygusal, bilişsel, dil ve motor becerilerini destekler. Fakat her şeyde olduğu gibi oyuncak çeşitliliğin de dozunu belirlemek çok önemlidir. Çocuğun her istediği oyuncağı almak zamanla doyumsuzluk hissini beraberinde getireceği gibi çocukların becerilerini de sekteye uğratacaktır. Çok oyuncak mı? Hiç oyuncak mı? konusu üzerinde dururken çocuklarımıza neden oyuncak alma gereksinimi hissediyoruz konusu da önemli. Ev ve okullarda oyuncakların önemi, ne kadar çok olmaları gerektiği, hangi özelliklerde olmaları gerektiği üzerine biraz araştırma yaptık. İşte detaylar.

Oyuncakların Çocuğun Gelişimi Açısından Sağladığı Faydalar

Bir çocuğun gelişimi için oyuncaklara ihtiyacı olduğunu biliyoruz. Bu konuda ilk bilimsel çalışmalar ise 1800’lü yıllarda yapılmış. Bu çalışmalar göstermiş ki; oyuncak, çocuğu oyalayan bir araçtan çok daha fazlası. Diğer yandan günümüzde eşyaya ulaşmanın kolaylığı ve yüksek kapasiteli üretim sonucunda çocuklar adeta bir oyuncak denizinde boğuluyor. Oyuncakların niteliği, sayısı da işte burada önem kazanıyor. Tüm bunları konuşurken dozunda ayarlanmış oyuncak kullanımının yararlarını göz ardı etmemek gerekir. Oyuncaklar, çocukların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişim açısından pek çok yarar sağlar. Önce oyuncakların çocuk gelişimine olan olumlu etkilerine bakalım. 

• Fiziksel Gelişim

Yaşına göre seçilmiş oyuncaklar çocukların ince ve kalın motor becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Örneğin toplar, bloglar, oyun hamurları ve arabalar çocukların el kol koordinasyonunu sağlamaya, ince ve kaba motor becerilerinin gelişmesine yardımcı olurlar.

• Zihinsel Gelişim

Çocukların zihinsel gelişimlerini destekleyen pek çok oyuncak vardır. Düşünme, problem çözme ve yaratıcılık becerilerini geliştiren oyuncaklara örnek olarak legolar, yapbozlar, aktivite kitapları verilebilir.

• Sosyal Gelişim

Çocukların sosyal becerilerine katkı sağlayan oyuncaklar aynı zamanda iletişim becerilerinin gelişmesine ve sosyalleşmesine katkı sağlar. Örneğin, kuklalar, bebekler, hayvanlar ve rol yapma oyuncakları, çocukların sosyal gelişimlerine katkıda bulunurlar.

• Duygusal Gelişim

Çocukların duygularını ifade etmede oyuncakların önemi büyüktür. Örneğin pelüş hayvanlar ya da oyuncaklar, oyuncak bebekler çocukların duygusal gelişimlerine katkı sağlar.

Doğru ve dozunda seçildiğinde oyuncakların çocuklara sağladığı faydaların önemi büyüktür. Çocuklarımızın gelişimsel ihtiyaçlarına uygun oyuncaklar seçilmesi onların gelişimini desteklemeye yardımcı olacaktır.  Oyun, çocukların gelişimi için önemli bir araçtır ve bu aracı çocuklarımızın yararına kullanmak için çaba göstermemiz gerekecektir.

Çocuklara Çok Fazla Oyuncak Almak Doğru Mu?

Çocuklara çok fazla oyuncak almak doğru mu sorusunun cevabına öncelikle her çocuk aynı değildir diyerek başlamak gerekir. Bazı çocuklar sadece önem verdikleri birkaç oyuncak ile uzun süre vakit geçirirken bazı çocuklar ise oyuncaklarına daha agresif davranıp kırıp parçalayarak sürekli yeni oyuncaklar isteyebilirler. Diğer taraftan sadece ebeveynlerden değil dost ve akrabalardan gelen hediye oyuncaklar da söz konusu olabilir. Çocuğa sürekli ve çok fazla oyuncak almak ileride çocuğun doyumsuz olmasına her şeyi çok çabuk tüketmesine ve daha fazlasını istemeye sebep olabilmektedir.

Bunların dışında dozunda alınmamış çok fazla oyuncağın evde olması çocuğun hayal dünyasını köreltir. Çocuk, odaklanma sorunu ve oyun kurmakta zorluk yaşayabilir. Ortada çok fazla oyuncak olacağı için çocuk bir oyuncağı ile oynamaya başladığı anda aklı diğer oyuncaklarında kalacaktır. Az oyuncağı olan çocuklar ise zamanla kendiliğinden bir şeyler üretmeye başlayacak ya da yetişkinlerle iletişim kurmaya daha açık olacaktır.

Fazla oyuncak çocukların tahammül seviyesini ve sabrını da azaltır. Bir oyuncağı iyice çözmek ve anlamak yerine çabuk sıkılıp yerine yenisine geçmeyi tercih eder. 

Çocuk sayısının fazla olduğu evlerde oyuncak sayısının fazla olması sanılanın aksine daha fazla kavga ortamına sebebiyet verir. Kalabalık evlerde oyuncak çoğaldıkça anlaşmazlıklar daha çok çıkar. Az oyuncak paylaşmayı ve işbirliğini öğrenmeyi beraberinde getirir.

Demek istediğimiz elbette ki çocuklarımıza hiç oyuncak almamak değil. Gelişim dönemlerine uygun oyuncaklar edinmek çocuklarımız açısından daha sağlıklı olacaktır. Mutluluk parayla alınabilen bir nesne değildir. Mutluluğu sürekli nesnelerde arama hali zamanla yorucu olmaya başlayacak ve ilerleyen yıllarda çocuğun duygusal gelişimine zarar vermeye başlayacaktır. Mutluluk her zaman bir oyuncakta değil bazen çocuğumuza sevgi dolu bir dokunuşta ya da sarılmada gizli olabilir.

Çocuklarda Oyuncak Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çocukların iç dünyalarına tanıyabilmesi, hayal güçlerini geliştirebilmesi için oyun seçimi çok önemlidir. Oyun kadar önemli olan bir diğer husus ise oyuncaktır. Oyunu çocuğun dili, oyuncağı ise çocuğun dilini kullanış şekli olarak ifade edebiliriz. Oyuncaklar çocukların değer verdiği, anlam yüklediği, somut olarak bağ kurduğu nesnelerdir. Bu önemi fark eden aileler çocukları için hem sağlıklı hem de gelişimi destekleyici oyuncaklar seçmeye özen gösterir.

Oyuncak çocuğun gelişimi için ne kadar önemliyse yaşa, cinsiyete göre oyuncak seçimi de çok önemlidir. Her yaşa ve her bütçeye göre çeşitli oyuncaklar bulunur. Bu çeşitlilik içerisinde ailelerin çocuklarına uygun oyuncak seçmesi hassas bir konu olarak karşımıza çıkar. Çünkü her çocuğun, ilgisine, becerisine ve yaşına göre oyuncak çeşitleri vardır. Bu zengin ürün yelpazesi karşısında çocuğa uygun oyuncağı seçmek pek de kolay olmamaktadır. Deneme amaçlı alınan oyuncakları seçmek çocuğun ilgilenmeme ihtimalini de beraberinde getirir. Bu durum oyun ve oyuncak seçimi yaparken dikkate alınması gereken faktörleri daha önemli hale getirmektedir.

Yaşa Göre Oyun ve Oyuncak Seçimi Yapmak

Oyun ve oyuncak seçimi yaparken çocuğun yaşına uygun olacak şekilde belirlemeler yapmak gerekir. Nasıl ki çocuğun yaşının gerisinde oyun ve oyuncaklar seçmek çocuğun sıkılmasına neden olacaksa, çocuğun yaşının ilerisinde oyun ve oyuncak seçimi de çocukta başarısızlık ve yetersizlik duygularına sebep olacaktır. Bu nedenle seçim yaparken oyun ve oyuncağın yaşa uygunluğu dikkate alınmalıdır.

İlk 6 Ayda Oyun ve Oyuncak Seçimi

Yeni doğan bebeklerin ilk oyunu da ilk oyuncağı da annesidir. Annesinin hareketleri, yüzü, mimikleri, sesi, dokunuşu bebeğin ilk oyunu ve oyuncağıdır. Bebek zamanlar çevresindekileri fark etmeye başladığında oyun ve oyuncak çeşitliliği de artmaya başlar. Annesinin sesine çevresindekilerin sesi de eklenir. Bebeğin diğer kişileri tanımaya başlaması onların oyun çağrılarına gülerek, ses çıkararak yanıt vermesi onun oyunlarıdır. Aynı zamanda kendi bedeni, elleri, ayakları, parmakları da onun oyuncağıdır.

İlk üç aydan sonra bebekler biraz daha hareketli hale gelir. Dönmeye ve yavaş yavaş sürünmeye başlarlar. Dolayısıyla kanepe, koltuk, yatak gibi yüksek yerlerde bebeğin bırakılması tehlikeli olacaktır. Bu nedenle bebeklerin yerde oynatılması gerekir. Yumuşak, soğuk geçirmeyecek ve çocuğun eğlenmesini destekleyecek şekilde oyun matları kullanılabilir. Çocuğun hareket alanını sınırlandırmak ve ev içerisinde kontrolsüz hareket etmesini önlemek için oyun çitleri kullanılabilir.

6-12 Ayda Oyun ve Oyuncak Seçimi

Ek gıda dönemiyle birlikte çocuk için kaşıklar, tabaklar, besinler de ilgi çekici hale gelmektedir. Mama sandalyesinde renkli ve sesli oyuncaklar kullanılabilir. Bu dönemde bebekler destekli oturabildikleri için toplar ve yumuşak oyuncaklar ideal olacaktır. Ayrıca emeklemeyi, sürünmeyi ve yürümeyi özendirecek oyun ve oyuncak seçimi yapmak çocuğun gelişimini destekleyecektir. Ayrıca Uyku arkadaşı, dönence gibi uykuya geçişi destekleyecek oyuncaklar da kullanılabilir.

1-3 Yaş Oyun ve Oyuncak Seçimi

1 yaş ve sonrasında artık yürümeye ve desteksiz hareket etmeye başlayan çocuğun artık dil becerisi de eklenir. İlk kelimelerini söylemeye başlayan çocuğun kelime hazinelerini geliştirebilecekleri her türlü oyun ve oyuncak onlar için eğlencelidir. Nesnelerin, hayvanların, eşyaların, yiyeceklerin olduğu tanıtıcı kartlar, kitaplar bu dönemde ilgilerini çeker 2 yaş itibarıyla çocuğun oyunları daha detaylı hale gelir. Bu dönemde taklit becerisi de gelişir. İnce motor becerilerinin gelişebileceği oyun hamurları, sticker kitapları, renkli kalemler, parmak boya, sulu boya keyifli seçeneklerdir. 3 yaşa doğru tamir seti, doktor seti gibi mesleki oyuncaklar, mutfak eşyaları, kuklalar, bebekler, oyun evleri tercih edilebilir.

3-6 Yaş Oyun ve Oyuncak Seçimi

3 yaş itibarıyla okul öncesi eğitim almaya başlayan çocuklar oyun gruplarına başlayarak bu sürece dahil olurlar. Bu dönemde yapılan oyun ve oyuncak seçimi çocuğun hayal gücünü ve yaratıcılığını destekleyecek nitelikte olmalıdır. Bu nedenle bütün oyuncaklar yerine çocuğun tamamlayabileceği ve şekil verebileceği veya dönüştürebileceği oyuncaklar seçilmelidir. Zekâ oyunları, dil gelişimini destekleyen oyunlar ve kitaplar, sivri uçlu olmayan, çocuk kilidi bulunan okul öncesi makaslarla etkinlikler tercih edilebilir.  

Anaokulunda Oyun ve Oyuncaklar

Anaokullarında da tıpkı evlerde olduğu gibi gelişi güzel seçilmiş oyuncak yığınları istenen bir görüntü değildir. Oyuncağı bir öğrenme materyali olarak görmek ve doğru yaş grubuna doğru malzeme ile eşlik etmek bilinci önemlidir. Ayrıca zaman zaman doğanın kendisi bir oyuncak olabilir ve oyun için çocuk kendi oyuncağını tasarlayabilir. Bu da onun yaratıcı tarafını geliştirecek, çözüm bulma konusunda kendine güvenmesini sağlayacaktır. Kachild Anaokulunda Reggio Emilia ekolünden yola çıkarak çocuklara doğadan buldukları nesnelerle oyun kurma becerisi kazandırılır. Elbette yaşlarına uygun oyuncaklar da sunulur. Tercih edilen oyuncakların yaşa uygunluğu, genel nitelikleri ve malzeme özellikleri de dikkate alınır.